Gen. August Fieldorf – patron JS 1313

A. Fieldorf w mundurze podpułkownika WP.
A. Fieldorf w mundurze podpułkownika WP.

Gen. August Emil Fieldorf “Nil” (20.03.1895-24.02.1953).

Urodził się 20 III 1895 r. w Krakowie. Tu w 1910 r. ukończył gimnazjum humanistyczne. W 1912 r. wstąpił do Towarzystwa “Strzelec”, gdzie ukończył szkołę podoficerską.

W VIII 1914 r. trafił do Legionów Polskich. Początkowo dowodził plutonem 1. kompanii IV. batalionu I. Brygady, następnie oddziałem karabinów maszynowych (km). Brał udział w walkach Brygady na froncie rosyjskim. Ukończył szkołę oficerską. Po kryzysie przysięgowym (latem 1917 r.) został wcielony do armii austriackiej i skierowany na front włoski. Podczas urlopu w Krakowie (w VII 1918 r.) wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), obejmując dowództwo oddziału lotnego. W XI 1918 r. wstąpił do formowanego 5. Pułku Piechoty WP w. Po awansie na porucznika, objął dowództwo kompanii km w 1. pułku piechoty Legionów w Zegrzu (później w Wilnie). Wraz z pułkiem wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920, uczestnicząc w walkach m.in. na Wołyniu.

Po zakończeniu wojny pozostał w 1. pułku, będąc dowódcą kompanii km oraz zastępcą dowódcy batalionu. Od 1928 r. był inspektorem Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w 1. i 19. Dywizji Piechoty w Wilnie. W 1931 r. był komendantem Związku Strzeleckiego w Paryżu. Po powrocie do Polski trafił do 1. pp Leg., gdzie do 1935 r. był zastępcą dowódcy pułku. Tegoż roku został dowódcą batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP) “Troki”, a w 1936 r. zastępcą dowódcy pułku KOP w Wilnie. W 1937 r. został dowódcą 51. pułku piechoty strzelców kresowych w Brzeżanach i na jego czele wziął udział w kampanii 1939 r.

Walczący w ramach Armii “Prusy” pułk Fieldorfa został rozbity przez Niemców w bitwie pod Iłżą (8-9 IX). Po zakończeniu walk uniknął niewoli i przedostał się na Węgry, gdzie został internowany. Po zwolnieniu, w I 1940 r. dotarł do Francji. Po ukończeniu kursu wyższych dowódców i awansie na pułkownika zgłosił się do pracy konspiracyjnej w Polsce. Do kraju dotarł (przez Anglię, Afrykę i Budapeszt) we IX 1940 r., z dokumentami na nazwisko Walenty Gdanicki. Przez komendanta głównego Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) gen. Stefana Roweckiego został przydzielony do komórki inspektorskiej KG ZWZ (pod ps. “Maj”), a następnie jako “Sylwester” do I 1942 r. był inspektorem na Obszar Krakowski ZWZ. Następnie po krótkim dowodzeniu w Białymstoku Obszarem ZWZ (pod ps. “Weller”), podjął się organizacji Kierownictwa Dywersji (Kedywu) i jako “Nil” stanął na jego czele. Stanowisko to pełnił do 1 II 1944 r., kierując całością walki bieżącej.

Wiosną 1944 r. z rozkazu dowódcy AK gen. Tadeusza Komorowskiego rozpoczął prace nad mającą powstać na bazie AK organizacją konspiracyjną pod kryptonimem “Nie” (“Niepodległość”). Od XI 1944 r. (po awansie na generała brygady) był zastępcą dowódcy AK gen. Leopolda Okulickiego oraz oficerem operacyjnym w organizacji “Nie”. 7 III 1945 r. w Milanówku został aresztowany przez NKWD (jako W. Gdanicki) pod zarzutem nielegalnego handlu i wywieziony w głąb ZSRR.

Po powrocie do Polski (w X 1947 r.), pod fałszywym nazwiskiem, przebywał w Warszawie i Krakowie, a od końca 1947 r. wraz z rodziną zamieszkał w Łodzi. Tam kilka miesięcy później zarejestrował się w Rejonowej Komendzie Uzupełnień, podając prawdziwe nazwisko. 10 XI 1950 r. został aresztowany. 16 IV 1952 r., po śledztwie (trwającym do końca VII 1951 r.) wyrokiem Sądu Wojewódzkiego dla miasta stołecznego Warszawy został skazany na śmierć jako “faszystowsko-hitlerowski zbrodniarz i zdrajca Narodu Polskiego” (w myśl dekretu PKWN z 31 VIII 1944 r.). 24 II 1953 r. o godz. 15.00 w więzieniu przy ul. Rakowieckiej został zamordowany przez powieszenie. Zwłoki generała pochowano w nieznanym do dziś miejscu.

Był odznaczony m.in. Orderem Virtuti Militari IV i V klasy, Krzyżem Niepodległości, Orderem Polonia Restituta IV klasy, czterokrotnie Krzyżem Walecznych i Złotym Krzyżem Zasługi; pośmiertnie Orderem Orła Białego (2006) (Order znajduje się w zbiorach Muzeum AK).

Marcin Spórna (red. PMB)

Literatura
T. Kryska-Karski, St. Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991;
M. Fieldorf, L. Zachuta, Generał Fieldorf “Nil”. Fakty, dokumenty, relacje, Warszawa 2007;
M. Fieldorf, L. Zachuta, Generał August Emil Fieldorf 1895-1953, Warszawa 2013.

Tekst pochodzi ze strony internetowej Muzeum Armii Krajowej im. Gen. A. Fieldorfa w Krakowie: http://www.muzeum-ak.pl/biogramy/formatka.php?idwyb=2

Portal poświęcony gen. Augustowi Fieldorfowi: http://http://www.fieldorf.pl/