W roku 1795 Rzeczpospolita Polska znalazła się pod zaborami trzech sąsiedzkich mocarstw: Rosji, Prus i Austrii. W kolejnych dziesięcioleciach podejmowano próby odzyskania niepodległości. Początkowo poprzez walkę u boku Napoleona, potem poprzez powstania narodowe – listopadowe, krakowskie i styczniowe. Zakończyły się one jednak porażką.
Kolejną szansę na odzyskanie niepodległości Polacy poczuli w 1914 – kiedy to wybuchła nowa wojna, w której zaborcy stanęli po przeciwnych stronach. Powstały konflikt stał się początkowo wojną ogólnoeuropejską, później zaś ogólnoświatową. Powstała więc szansa na umiędzynarodowienie sprawy polskiej. Polacy stanęli jednak przed dylematem po której stronie konfliktu się opowiedzieć, każda ze stron składała pewne obietnice ustępstw. Część Polaków (m.in. Józef Piłsudski i jego współpracownicy) nadzieje na odbudowę Rzeczypospolitej wiązała z państwami centralnymi i u ich boku powołano Legiony Polskie. Inni, jak Roman Dmowski szansę widzieli w Rosji i jej sojusznikach – Francji i Wielkiej Brytanii. Dla wielu tysięcy Polaków zmobilizowanych do armii państw zaborczych wojna miała charakter bratobójczy – w nie jednej bitwie Polak strzelał do Polaka.
I Brygada Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego
Koniec Wielkiej Wojny
Wielka Wojna osłabła zaborców. W 1917 roku wybuchła rewolucja w Rosji, praktycznie powodując wyłączenie jej z wojny. Niemcy i Austro-Węgry po czterech latach prowadzenia wojny z Ententą były również osłabione, widoczne były oznaki ich bliskiej klęski. Wobec tego, na przełomie października i listopada 1918 roku sytuacja międzynarodowa dla Polaków stała się wyjątkowo korzystna.
Wykorzystano to. Polacy ochoczo przystąpili do przejmowania władzy na ziemiach polskich zajmowanych dotąd przez Niemcy i Austro-Węgry. 31 października 1918 r. w Krakowie władzę przejęła Polska Komisja Likwidacyjna pod przywództwem Wincentego Witosa, zaś w nocy z 6 na 7 listopada w Lublinie powołano Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej, na czele którego stanął Ignacy Daszyński. Działająca w Warszawie od września 1917 r., powołana przez Niemcy i Austro-Węgry Rada Regencyjna, powoli traciła znaczenie.
10 listopada do Warszawy przybył, uwolniony z Magdeburga Józef Piłsudski. 11 listopada Rada Regencyjna przekazała mu władzę wojskową, zaś rząd Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej oddał się do jego dyspozycji.
Pierwszy, oficjalny polski rząd
Rząd Jędrzeja Moraczewskiego, grudzień 1918
Pierwszy oficjalny rząd niepodległej Polski został powołany 18 listopada 1918 r., na jego czele stanął Jędrzej Moraczewski. 22 listopada Józef Piłsudski został Tymczasowym Naczelnikiem Państwa. Funkcję tę miał sprawować do czasu zebrania się Sejmu Ustawodawczego.
Niepodległość Polski stała się faktem. Pozostała już tylko walka o jej granice…
Zdjęcia ©Źródło: commons.wikimedia.org autor: NN, licencja: [PD]